Yapay Zeka (AI), bilgisayarların ve yazılımların insan zekasına benzer şekilde düşünme, öğrenme ve karar verme yeteneklerini kazanmasını sağlayan bir bilim ve mühendislik dalıdır. Bu yazıda, yapay zekanın ne olduğuna, tarihine ve uygulamalarına giriş yapacağız.

Yapay Zeka Nedir?

John McCarthy’nin 1956 yılında tanımladığı şekilde, Yapay Zeka, “akıllı makineler, özellikle akıllı bilgisayar programları yapma bilimi ve mühendisliğidir.” AI, insan zekasıyla benzer şekilde düşünen, öğrenen ve karar veren bilgisayarlar ve yazılımlar oluşturmayı hedefler.

Yapay Zekanın Tarihçesi

Yapay zekanın tarihçesi şu ana başlıklardan oluşur:

• Yapay zekanın doğuşu (1956): İlk yapay zeka çalışmaları bu dönemde başladı.
• Bilgiye dayalı sistemler (1969-1979): Yapay zekanın bilgi tabanlı sistemlerle gelişmeye başladığı dönem.
• AI (yapay zeka) bir endüstri haline geldi. (1980 – günümüz)
• Sinir ağlarının yeniden ortaya çıkışı (1986 – günümüz): Yapay sinir ağları ve makine öğrenmesinin yükselişi.
• Büyük veri (2001-günümüz): Yapay zeka için büyük veri setlerinin kullanımıyla birlikte AI’nin gelişimi hızlandı.

Yapay Zeka Uygulamaları

Yapay zekanın birçok uygulama alanı bulunmaktadır. İşte bazı önemli örnekler:

• Bilgisayar Oyunları: Satranç, Go gibi oyunlarda AI’nin kullanımı.
• Uzman Sistemler: Finansal karar verme, rota planlama, tıbbi teşhis gibi alanlarda kullanılır.
• Görme ve Algılama: Yüz tanıma, el yazısı tanıma gibi görüntü işleme uygulamaları.
• Doğal Dil İşleme: Makine çevirisi, soru-cevap sistemleri, kişisel asistanlar (Siri gibi) ve sesli komut sistemleri.
• Robotik: Endüstriyel robotlar, otonom araçlar gibi alanlarda kullanılır.

Yapay Zekanın Bileşenleri

Yapay zeka, birçok disiplinin katkılarıyla şekillenir:

• Felsefe: Akıl yürütme, dil, rasyonalite gibi konular.
• Matematik: Mantıksal gösterim, algoritmalar, olasılık.
• Ekonomi: Fayda karar teorisi.
• Nörobilim: Zihinsel aktivitelerin fiziksel temeli.
• Bilgisayar Mühendisliği: Hızlı bilgisayar sistemleri inşası.
• Psikoloji: Algı ve motor kontrol fenomenleri, deneysel teknikler.
• Dil Bilimi: Bilgi gösterimi ve gramer.

Yapay Zeka ve İnsan Zekası

Yapay zeka çeşitli perspektiflerden incelenebilir. 4 farklı perspektif üzerinden bakacağız burada:

• İnsan gibi düşünmek: İnsan beyni aktivitelerine ilişkin bilimsel teoriler geliştirmek. Disiplinler arası bir alan olan bilişsel bilim (cognitive science), insan zihnine dair kesin ve test edilebilir teoriler oluşturmak için yapay zekadan bilgisayar modellerini ve psikolojiden deneysel teknikleri bir araya getiriyor.
• İnsan gibi davranmak: Makinaların insana benzer şekilde davranması, Turing Testi ile ölçülür. Turing (1950) “Hesaplama makineleri ve zeka” örneğin akıllı davranış için operasyonel test: Taklit Oyunu.
  
• Rasyonel düşünmek: Doğru düşünce süreçleriyle karar verme. Matematik ve felsefeden modern yapay zekaya uzanan doğrudan bir çizgi.
• Rasyonel davranmak: Belirli hedeflere ulaşmada optimal karar verme. Yapay zeka doğru şeyi yapmaya odaklanır. Doğru şey: mevcut bilgiler göz önüne alındığında hedefe ulaşmayı en üst düzeye çıkarması beklenen şeydir. Rasyonel olmak, beklenen faydayı maksimize etmek demektir. Hesaplama sınırlamaları mükemmel rasyonelliği ulaşılamaz kılar ve bizde verilen makine kaynakları için en iyi programı tasarlamaya çalışırız.
             

Yapay Zekanın Geleceği

Yapay zekanın geleceği büyük ölçüde veri işleme gücü, algoritmaların gelişimi ve AI’nin toplumsal kabulüyle şekillenecektir. Büyük veri ve hesaplama kaynaklarındaki ilerlemeler, AI’nin daha yaygın ve güçlü uygulamalara sahip olmasına olanak tanımaktadır.

Kaynaklar ve Önerilen Okumalar

• Stuart Russell ve Peter Norvig, Artificial Intelligence: A Modern Approach kitabı, AI öğrenmek isteyenler için temel bir kaynaktır.
• AI Habitat gibi platformlar, yapay zeka araştırmaları ve projelerinde önemli bir rol oynar.